Σελίδες

Ιστορία και Πολιτική

Ιστορία και Πολιτική

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Δ' ΜΕΡΟΣ)



4. 1950 - 1974: Η οικονομική εξάρτηση του συνδικαλισμού από το Κράτος.

Ο Μακρής δεν ήταν μια περιστασιακή φυσιογνωμία του ελληνικού συνδικαλισμού. Ο «ατσάλινος ηγέτης» της Δεξιάς κράτησε τη διοίκηση της ΓΣΕΕ είκοσι χρόνια, μέχρι το 1969 οπότε η δικτατορική κυβέρνηση τον απομάκρυνε, και σε αυτό το διάστημα κατάφερε με την πολιτική του να αποστεώσει το συνδικαλιστικό κίνημα και να το μετατρέψει σε ομοίωμα συνδικαλισμού. Τρεις βασικές παράμετροι καταδεικνύουν αυτή την εικονικότητα: η κατατρόπωση της συνδικαλιστικής αντιπολίτευσης, η συνεργασία της ΓΣΕΕ με τον εκάστοτε Υπουργό Εργασίας και, το κυριότερο, η οικονομική εξάρτηση της Συνομοσπονδίας από το Κράτος.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ

Κυριακή 16 Αυγούστου 2015

Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ

Η περίπτωση της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης


της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΥ


Σε μια ιδανική δημοκρατία οι πολίτες συμμετέχουν σε δημόσιες συζητήσεις για θέματα που τους ενδιαφέρουν άμεσα. Κάθε κοινωνία που σέβεται τον εαυτό της επιτρέπει την ελεύθερη και χωρίς περιορισμούς ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε πληροφορημένους πολίτες. Αυτή είναι τουλάχιστον η ιδανική λειτουργία των σύγχρονων δημοκρατιών. Στις δημοκρατικές κοινωνίες η δημόσια σφαίρα είναι ο χώρος όπου ακούγονται όλες οι τεκμηριωμένες απόψεις για το κοινό καλό.
Η δημόσια σφαίρα επηρεάζεται από παλιά και νέα μέσα ενημέρωσης. Κάποιοι πιστεύουν ότι το διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί νέες δημόσιες σφαίρες όπου μπορούν να συμμετέχουν ελεύθερα πολίτες με κοινές πολιτικές πεποιθήσεις. Σύμφωνα με αυτή την αισιόδοξη άποψη, το διαδίκτυο ενθαρρύνει τη χρήση τέτοιων χώρων (forums) για τη διαβούλευση θεσμικών ιδεών και πρακτικών πολιτικών.
Υπάρχει όμως και μια πιο απαισιόδοξη άποψη που ισχυρίζεται ότι το διαδίκτυο δεν ανοίγει νέους δρόμους για τη λεγόμενη «δημοκρατία της διαβούλευσης». Οι άνθρωποι συμπεριφέρονται στο διαδίκτυο περισσότερο ως καταναλωτές που ενδιαφέρονται για τη διασκέδασή τους και λιγότερο ως πολίτες που συμμετέχουν σε φόρα τα οποία διαβουλεύονται θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Το θέμα είναι πολύ μεγάλο και πολυσχιδές. Θα ήταν καλό να ξεκινήσουμε ορίζοντας τη δημόσια σφαίρα και την πολιτική δημόσια σφαίρα.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Παρασκευή 7 Αυγούστου 2015

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Γ΄ ΜΕΡΟΣ)


3.  1940 - 1950: Οι ξένες επεμβάσεις στο συνδικαλιστικό κίνημα.

του ΚΩΣΤΑ ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Η δεκαετία του 1940 δεν προσέφερε εκείνες τις συνθήκες που θα επέτρεπαν την αναδιοργάνωση των εργατικών συνδικάτων. Το άμεσο δεδομένο του Εμφυλίου πολέμου, οι αξιώσεις του Ψυχρού Πολέμου και η προτεραιότητα αναχαίτισης του κομμουνισμού, οι παρεμβάσεις ξένων παραγόντων στην ελληνική πολιτική ζωή (κυρίως των Αμερικανών) και οι ιδεολογικές πεποιθήσεις τους, η προσπάθεια να καταστεί η Ελλάδα αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης, όλα αυτά επηρέασαν το συνδικαλιστικό κίνημα και προκάλεσαν την οπισθοδρόμησή του.
Στην Κατοχή, τον έλεγχο της ΓΣΕΕ ανέλαβαν οι Γερμανοί. Ο κατοχικός Υπουργός Εργασίας αντικατέστησε όλα τα πρόσωπα του μεταξικού καθεστώτος και διόρισε στη θέση του γενικού γραμματέα της Συνομοσπονδίας τον ακροδεξιό Καλύβα. Ο σχηματισμός όμως του Εργατικού ΕΑΜ έθεσε τον επίσημο συνδικαλισμό υπό αμφισβήτηση. Το ΕΕΑΜ ιδρύθηκε στις 16 Ιουλίου 1941, πριν από το ΕΑΜ, στα πλαίσια του κλίματος ενότητας που είχε διαμορφωθεί μεταξύ των εργατών ήδη από το 1934. Τρεις ήταν οι ιδρυτικές συνδικαλιστικές παρατάξεις οι οποίες αντιπροσώπευαν τρεις πολιτικές παρατάξεις.: η ομάδα του Καλομοίρη που εκπροσωπούσε το νεότευκτο ΣΕΚΕ (δεν έχει σχέση με τον πρόδρομο του ΚΚΕ), η ομάδα του Στρατή που εκπροσωπούσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΚΕ) και η ομάδα των κομμουνιστών υπό τον Κώστα Θέο, τον παλιό ηγέτη της Ενωτικής ΓΣΕΕ, που εκπροσωπούσε το ΚΚΕ. Οι τρεις παρατάξεις ήταν ισότιμες μεταξύ τους και συμμετείχαν με  ίσο αριθμό αντιπροσώπων στην Κ.Ε. του ΕΕΑΜ. Όταν ιδρύθηκε το ΕΑΜ, η κυριότερη αντιστασιακή οργάνωση της χώρας, το ΕΕΑΜ αποτέλεσε την συνδικαλιστική του πτέρυγα. Ο στόχος των δύο οργανώσεων ήταν κοινός...

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Κυριακή 28 Ιουνίου 2015

Ο CARL SCHMITT ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ



            Αφορμή αυτού του κειμένου στάθηκε το πρόσφατο περιστατικό με την ανάρτηση σε ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης γελοιογραφιών του γνωστού σκιτσογράφου Αρκά και των αντιδράσεων που προκάλεσαν. Δυστυχώς δεν είναι το μοναδικό. Είχαν προηγηθεί άλλα, τόσο πριν όσο και μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου με παρόμοιο θλιβερό και συνωμοσιακό πνεύμα. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι δηλώσεις της Προέδρου της Βουλής για τα κίνητρα των πολιτών που συμμετείχαν στη διαδήλωση «Μένουμε Ευρώπη».


             Από τα περιστατικά αυτά γίνεται φανερό ότι ορισμένα δικαιώματα, από αυτά που ήδη στον καθημερινό λόγο χαρακτηρίζουμε φιλελεύθερα, είναι αντικείμενο συζήτησης και όχι βεβαιότητες στον σύγχρονο ελληνικό πολιτικό διάλογο. Κάποιος θα έλεγε ότι είναι λογικό, και ίσως αναμενόμενο, ένα κόμμα που διακηρύσσει καταστατικά την αριστερή ριζοσπαστικότητά του να μην αποδέχεται ορισμένες αρχές του πολιτικού φιλελευθερισμού. Ίσως να είναι έτσι. Όμως εδώ γίνεται προσπάθεια να αναθεωρηθεί άρδην η νοηματοδότηση βασικών εννοιών του πολιτικού μας λεξιλογίου. «Πολιτική» δεν είναι πια το σύνολο των απαιτούμενων ενεργειών για να βρεθεί το σημείο ισορροπίας ανάμεσα σε δυο διαφορετικές απόψεις, αλλά η περιχαράκωση και η ενδυνάμωση αυτής της διαφοράς. «Δημοκρατία» δεν νοείται πια το δικαίωμα του κάθε πολίτη να έχει γνώμη για τα πολιτικά πράγματα και να την εκφράζει ελεύθερα, αλλά η δημιουργία μιας πολιτικής κοινότητας που θέτει αυστηρούς όρους ως προς το ποιος ανήκει σε αυτήν και ποιος όχι. Και όλα αυτά γίνονται με την επίκληση του ονόματος του λαού. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με κάποιο είδος αριστερής ριζοσπαστικότητας, αλλά με ορισμένες θεμελιακές αρχές εκείνου του πολιτικού ρεύματος που ονομάζεται συντηρητισμός.

            Αυτός ο προβληματισμός ήταν η αφορμή για να παρουσιάσω συνοπτικά σε αυτό το άρθρο τις απόψεις μιας επιφανούς προσωπικότητας του συντηρητικού χώρου, η οποία όμως δεν είναι ευρέως γνωστή στην Ελλάδα, του Γερμανού νομικού και πολιτικού επιστήμονα Carl Schmitt. Μάλιστα, φέτος συμπληρώθηκαν τριάντα χρόνια από το θάνατό του.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.




Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015

THE THEORY OF NATURAL RIGHTS


According to John Locke's political philosophy

by Stavroula Fountanopoulou



A number of times throughout history, tyranny has stimulated breakthrough thinking about liberty. This was certainly the case in England with the mid-seventeenth-century era of repression, rebellion, and civil war. There was a tremendous outpouring of political pamphlets and tracts. At this point of history the theory of natural rights became very popular.

A definition of natural rights

            Natural rights are the pre-political rights individuals possess in the absence of established political authority, that is in the state of nature. The modern idea of natural rights grew out of the ancient and medieval doctrines of natural law, i.e., the belief that people, as creatures of nature and God, should live their lives and organize their society on the basis of rules and precepts laid down by nature or God. With the growth of the idea of individualism, especially in the 17th cent., natural law doctrines were modified to stress the fact that individuals, because they are natural beings, have rights that cannot be violated by anyone or by any society. Different versions of this argument were generated by different lists of natural rights and different conceptions of the state of nature. Perhaps the most famous formulation of this doctrine is found in the writings of John Locke.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Πέμπτη 18 Ιουνίου 2015

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β' ΜΕΡΟΣ)



2.  1922 - 1940: Η δημιουργία της εργατικής κοινής γνώμης.

 του ΚΩΣΤΑ ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΥ


            Η τρίτη φάση στη συγκέντρωση της εργατικής δύναμης στις ελληνικές πόλεις ξεκινά με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η παρουσία των προσφύγων άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη χώρα προκαλώντας αλλαγές και μετασχηματισμούς σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, στη χωροταξική ανάπτυξη των πόλεων, ακόμη και στη στρατηγική του εργατικού κινήματος. Οι πρόσφυγες προμήθευσαν τις πόλεις με εργατική δύναμη χωρίς αγροτικούς δεσμούς και δυνατότητα επιστροφής στο χωριό, γι’ αυτό το 1922 πρέπει να θεωρηθεί τομή μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης φάσης. Η σταθεροποίηση όμως του εργατικού δυναμικού στις πόλεις δεν ευνόησε τελικά την οργανωτική ανάπτυξη των συνδικάτων. Η συνδικαλιστική ενότητα της προηγούμενης φάσης, όπου τουλάχιστον είχε επιτευχθεί, κατακερματίστηκε. Διαμορφώθηκαν πάρα πολλά σωματεία, τα περισσότερα από διασπάσεις παλαιοτέρων. Ακόμη και οι καλύτερα οργανωμένοι επαγγελματικοί κλάδοι όπως οι καπνεργάτες και οι σιδηροδρομικοί δεν έμειναν ανεπηρέαστοι: ο συνδικαλιστικός τους χώρος κατακλύσθηκε από δεκάδες ομοειδή σωματεία. Οι πρόσφυγες φαίνεται ότι συνέβαλαν καταλυτικά σε αυτή την εξέλιξη, καθώς η παρουσία τους συνοδεύτηκε από υπερπροσφορά ανειδίκευτης κυρίως εργασίας, από έντονη δημοσιονομική αστάθεια, από υψηλό πληθωρισμό που περιόριζε την αγοραστική δύναμη του εργατικού εισοδήματος και από έντονη και διαρκή ανεργία. Τα δεδομένα αυτά ευνόησαν τους εργοδότες έναντι των εργατών και τους έδωσαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τις εργατικές κατακτήσεις της προηγούμενης περιόδου.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Σάββατο 13 Ιουνίου 2015

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ



            Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι βαθμοί των πανελλαδικών εξετάσεων του 2015 δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί. Οι πληροφορίες όμως που υπάρχουν διαθέσιμες από μερικά βαθμολογικά κέντρα δεν μας αφήνουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας σχετικά με την ιστορία κατεύθυνσης. Όπως φαίνεται, οι βαθμολογικές επιδόσεις των μαθητών θα είναι εξίσου απογοητευτικές με τις περσινές, όπως και με τις προπέρσινες και της προηγούμενης χρονιάς κ.ο.κ.
 Για του λόγου το αληθές, παραθέτω διάγραμμα των περσινών πανελλαδικών μαθητικών επιδόσεων στην ιστορία κατεύθυνσης συγκριτικά με τις επιδόσεις του σχολείου στο οποίο εργάζομαι. Όπως ευκρινώς φαίνεται από αυτό, η αποτυχία των μαθητών στο μάθημα πανελλαδικά κινείται στα επίπεδα του 50%, ή, με άλλα λόγια, ένας στους δυο μαθητές πέρσι έγραφε στην ιστορία κάτω από τη βάση. Στο δικό μου σχολείο, μια μεσαίου μεγέθους επαρχιακή, περιφερειακή μονάδα, εφτά στους δέκα έγραφαν κάτω από τη βάση. Ας σκεφτούμε μάλιστα ότι αυτά συμβαίνουν σε ένα μάθημα που έχει συντελεστή βαρύτητας για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και, επομένως, οι μαθητές θεωρητικά ετοιμάζονται για τις εξετάσεις του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αν οι βαθμολογικές επιδόσεις σε ένα τέτοιο μάθημα είναι αυτές, μπορούμε να φανταστούμε ποια κατάσταση επικρατεί με τη διδασκαλία της ιστορίας στις άλλες τάξεις του λυκείου (και του γυμνασίου).

Υπάρχει λοιπόν πρόβλημα με τη διδασκαλία της ιστορίας. Τι φταίει γι’ αυτό; Πού οφείλεται η μαζική αποτυχία; Γιατί το μάθημα της ιστορίας στο σχολείο αφήνει αδιάφορους τους μαθητές μας; Τα ερωτήματα έχουν τεθεί πολλές φορές, αλλά μέχρι τώρα δεν έχουν απαντηθεί ικανοποιητικά. Η αδυναμία να δοθεί απάντηση δείχνει ότι το πρόβλημα χρειάζεται οριοθέτηση. Κατά τη γνώμη μου, η προβληματική διδασκαλία του μαθήματος στο σχολείο ορίζεται από τέσσερις παραμέτρους.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Σάββατο 6 Ιουνίου 2015

THE THEORETICAL PROBLEM OF THE FOUNDATION OF MODERN STATE



An approach based on the theory of “social contract” by Th. Hobbes and J. Locke.

by Stavroula Fountanopoulou

Thomas Hobbes and John Locke are two English political philosophers who highly influenced the contemporary political science. Their political thought has a lot of things in common. But also there are a lot of things that separate them.

1. THE POLITICAL PHILOSOPHY OF HOBBES.
Thomas Hobbes lived in England in the 17th century. His book titled Leviathan or the Matter, Form and Power of a Commonwealth Ecclesiastical and Civil (1651) is an early form of the social contract theory. In this work, Hobbes concludes that we must surrender to the authority of a monarch, no matter how authoritarian he could be.

1.1 THE HISTORICAL CONTEXT
Hobbes wrote his main work just after the end of the English civil war, which took place from 1642 to 1648 between the supporters of the monarchy of Charles A’ and the supporters of the Parliament led by Oliver Cromwell. The philosopher supports the ideas of the monarchists, who wanted a government with unlimited power. Thats why his work is called Leviathan, to indicate his perception of a powerful state as a mighty monster. In the Bible, in the book of Job, Leviathan is the monster which ruled the chaos. (Burns et al. 1973, 258).

1.2 THE SOCIAL CONTRACT THEORY
Hobbes tried to find the principles that will shape the civil society without destroying it. Unfortunately he is very pessimist about human nature. Man in the state of nature, which is called by Hobbes condition of mere nature” (Hobbes 1839, 343), has unlimited freedom but he is in a state of fear and insecurity (Hobbes 1839, 110). He is motivated primarily by his personal interest: So that in the nature of man, we find three principal causes of quarrel. First competition; secondly, diffidence; thirdly, glory” (Hobbes 1839, 112). But this is in contrast with the interests of other people; thus, conflicts are emerged, a state of war, where “every man is enemy to every man” (Hobbes 1839, 113).
Fortunately the nature has gifted the man the desire to seek peace and to do those things necessary to secure it. Hobbes calls this capability Laws of Nature” (Hobbes 1839, 116). The social contract arises from the need to put an end at this “state of war”. People mutually agree to transfer their individual power to a person or a group of persons. Mutuality is the key term of the social contract: The mutual transferring of right, is that which men call «contract»” (Hobbes 1839, 120). The government is legitimate as long as it protects those who have consented to obey it. For this reason, has the absolute power. Arbitrariness is not a reason for a government to be overthrown, because the existence of people later on will be worse: “In such condition, there is no place for industry; because the fruit thereof is uncertain: and consequently no culture of the earth; no navigation, nor use of the commodities that may be imported by sea; no commodious building; no instruments of moving, and removing, such things as require much force; no knowledge of the face of the earth; no account of time; no arts; no letters; no society; and which is worst of all, continual fear, and danger of violent death; and the life of man, solitary, poor, nasty, brutish, and short” (Hobbes 1839, 113)

Δευτέρα 1 Ιουνίου 2015

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Α' ΜΕΡΟΣ)



1870 - 1922: «Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου».


            Οι πρώτες εργατικές οργανώσεις στην Ελλάδα εμφανίστηκαν στην εικοσαετία 1870 - 1890 ως αποτέλεσμα της βιομηχανικά αναπτυσσόμενης οικονομίας της χώρας. Η ιστορία του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος άρχισε από την Ερμούπολη, διότι η πρωτεύουσα της Σύρου ήταν το μεγαλύτερο εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο της Ελλάδας μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1870. Τα περισσότερα σωματεία της περιόδου συγκροτήθηκαν από τεχνίτες που εργάζονταν αυτόνομα (ράφτες, υποδηματεργάτες) ή με συμβάσεις έργου (ξυλουργοί) και προέκυψαν μετά τις πρώτες εργατικές απεργίες που εκδηλώθηκαν την ίδια περίοδο στη Σύρo, την Αθήνα, το Λαύριο και τον Πειραιά. Ο δρόμος ωστόσο για την πολιτική αυτονόμηση των εργατών ήταν ακόμη μακρύς. Οι απεργίες ήταν λίγες σε αριθμό, περιορισμένες σε συμμετοχή και μικρές σε χρονική διάρκεια. Δεν είχαν οργάνωση ούτε σαφή διεκδικητικό χαρακτήρα. Αλλά και τα σωματεία που προέκυψαν από αυτές ήταν συνήθως μεικτά, δηλαδή αποτελούνταν από εργάτες και εργοδότες μαζί. Τα μέλη τους δεν ήταν σταθερά ενώ ο σκοπός τους ήταν αλληλοβοηθητικός, όμως μ’ ένα πνεύμα φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης.
            H οργάνωση και λειτουργία αυτών των πρώτων συνδικαλιστικών οργανώσεων επηρεάστηκαν καίρια από τον προσωρινό χαρακτήρα που είχε η αγροτική έξοδος στην Ελλάδα. Ο Αντώνης Λιάκος έδειξε ότι η συγκέντρωση των εργατών στις πόλεις δεν ήταν μια γραμμική πορεία μετανάστευσης του εργατικού δυναμικού από τα χωράφια στα εργοστάσια, αλλά μια σύνθετη διαδικασία μετακίνησης προς τις πόλεις και επιστροφής στο χωριό που ολοκληρώθηκε σε τρεις φάσεις.[i] Η πρώτη φάση καλύπτει χρονικά το δεύτερο μισό του 19ου αι. και έχει ως κύριο χαρακτηριστικό της την προσωρινή παραμονή των χειρωνακτών εργατών στις πόλεις, για τόσο χρόνο όσο χρειάζεται να συγκεντρωθεί το επιθυμητό χρηματικό ποσό που θα συμβάλλει στην επιβίωση της οικογένειας στο χωριό. Πρόκειται δηλαδή για διπλή εξάρτηση του εργατικού δυναμικού από τις δραστηριότητες και του αγροτικού και του αστικού τομέα της οικονομίας. Το αποτέλεσμα αυτής της διαρκούς μετακίνησης ήταν η περιοδικότητα και η εποχικότητα της εργασίας. Εξαιτίας τους μικρός μόνον αριθμός πρώην αγροτών συγκεντρώθηκε στις βιομηχανίες, αντίθετα οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με το μικρεμπόριο ή αυτοαπασχολούνταν στα δικά τους μικρά εργαστήρια. Το γεγονός αυτό δεν ευνόησε την ανάπτυξη του βιομηχανικού συνδικαλισμού, ενώ και τα σωματεία των επαγγελματιών δεν μπορούσαν να σταθεροποιήσουν τα μέλη τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.


[i] Α. Λιάκος, Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών, Αθήνα, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, 1993, σελ. 85-88.




Κυριακή 31 Μαΐου 2015

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ




           Ξεκινώντας αυτό το ιστολόγιο θα ήθελα να εξηγήσω τον τίτλο του στον αναγνώστη που θα είχε τη διάθεση να ασχοληθεί με αυτό. Υπάρχουν λοιπόν τρεις λόγοι που το ιστολόγιο αυτό ονομάζεται έτσι, ένας επιστημολογικός, ένας γνωσιολογικός και, επιτρέψτε μου να πω, ένας προσωπικός.
            Ας αρχίσουμε από τον επιστημολογικό λόγο. Πολλοί συμπολίτες μας (παίρνω ως παράδειγμα το σχολείο όπου εργάζομαι) νομίζουν ότι η ιστορία είναι αυτό που έγινε στο παρελθόν και ότι τόσο πιο καλός ιστορικός είσαι, όσο πιο πολλές λεπτομέρειες γνωρίζεις από αυτό που πραγματικά έγινε στο παρελθόν. Για τους περισσότερους, η ιστορία είναι μια, διότι και η πραγματικότητα είναι μια, και δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν διαφορετικές «αναγνώσεις» του ίδιου παρελθόντος. Προσπαθώ να τους πείσω ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, ότι η ιστορία δεν είναι απλώς ένα corpus γεγονότων, κυρίως είναι η βασική λειτουργία κάθε κοινωνίας, η μνήμη της με την ευρύτερη δυνατή έννοια. Συγκροτώ τη μνήμη και εξιστορώ το παρελθόν σημαίνει ότι βάζω σε τάξη και συνδέω μεταξύ τους όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία θεωρώ ότι ανήκουν στο παρελθόν. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να υπάρξει πρόσβαση στο παρελθόν ανεξάρτητη από τη ρητορική που αφηγείται τα γεγονότα.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε η ιστορία δεν είναι η εξιστόρηση ενός παρελθόντος που υπάρχει αντικειμενικά, αλλά μια πολύ λεπτή διανοητική και επικοινωνιακή διαδικασία, η οποία έχει δύο βασικές μορφές, τη συγχρονική και τη διαχρονική μορφή επικοινωνίας. Στη συγχρονική μορφή, το επικοινωνιακό σχήμα είναι παρόν-παρελθόν-παρόν όπου πομπός και δέκτης είναι το παρόν. Από το αδιαφοροποίητο σύνολο στοιχείων του παρελθόντος επιλέγονται για να προβληθούν ως ιστορία μόνον μερικά και όχι άλλα. Όσα επιλέγονται, είναι γιατί έχουν κάποιο νόημα στο πολιτισμικό και πολιτικό σύστημα του παρόντος. Στη διαχρονική μορφή, το επικοινωνιακό σχήμα μετασχηματίζεται σε παρελθόν-παρόν-παρελθόν. Στην περίπτωση αυτή το παρελθόν ανάγεται σε πολιτικό επιχείρημα στη βάση του οποίου συγκροτείται η δόμηση, η άμυνα και η νομιμοποίηση της διαχείρισης μιας κοινωνίας.[i] Με άλλα λόγια, το παρελθόν δεν έχει αυτόνομη και αντικειμενική ύπαρξη, δεν βρίσκεται κάπου εκεί έξω περιμένοντας εμάς να το ανακαλύψουμε, αλλά αποτελεί μια δυναμική πολιτική λειτουργία της κοινωνίας μας.
            Αν όμως η ιστορία, τελικά, δεν είναι γεγονότα, αλλά μνήμη, αν δεν μπορεί να υπάρξει πρόσβαση στο παρελθόν ανεξάρτητη από το υποκείμενο που αφηγείται τα γεγονότα (το οποίο υποκείμενο ενίοτε είναι κοινωνικό), τότε πώς διασφαλίζεται η μεταδοσιμότητα του παρελθόντος; Πώς προκύπτει η αναφορικότητα του ιστορικού λόγου ως προς το παρελθόν; Αυτός ο προβληματισμός μας φέρνει στο δεύτερο λόγο της εξήγησής μας, το γνωσιολογικό. Εδώ τα ύδατα είναι βαθιά και εν πολλοίς αχαρτογράφητα. Ο Αντώνης Λιάκος, που έχει κάνει ένα σπουδαίο έργο πάνω σε ζητήματα θεωρίας της ιστορίας, πιστεύει ότι το παρελθόν, ως διανοητική κατάσταση, γίνεται αντιληπτό από τους ανθρώπους του παρόντος ως μια αλλότρια νοητική εμπειρία. Το έργο της μνήμης, σε αυτή την περίπτωση, συνίσταται στην ανασημασιοδότηση του παρελθόντος, δηλαδή στο να γίνει οικείο με τη δική μας εμπειρία. Αλλοτριότητα και οικειότητα αποτελούν τις δύο όψεις της ιστορίας ως διανοητικής πράξης. Μόνο τότε χαρακτηρίζουμε στοιχεία του παρελθόντος ως ιστορία, όταν, στην προσπάθειά μας να τα καταλάβουμε, τα νοηματοδοτούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν σημασία για μας σήμερα. Ή, με τα λόγια του ίδιου του Λιάκου, «αν κάτι δεν θεωρηθεί ανοίκειο, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στα αντικείμενα ιστορικού ενδιαφέροντος», που αποτελεί και το motto αυτού του ιστολογίου. Η διανοητική ανοικειότητα άλλωστε είναι, σύμφωνα με το Hegel, και η βασική προϋπόθεση κάθε γνώσης.[ii] Από τη μικρή ανάλυση που προηγήθηκε μπορούμε να καταλάβουμε την τεράστια πολιτική (και πολιτισμική) λειτουργία που έχει το γνωσιολογικό ζήτημα της αλλοτριότητας του παρελθόντος για το παρόν.
            Υπάρχει όμως και μια τρίτη εξήγηση του τίτλου αυτού του ιστολογίου, πιο προσωπική. Ένας από τους λόγους που με παρότρυναν να ξεκινήσω αυτό το εγχείρημα ήταν η επιμονή της κόρης μου, η οποία σπουδάζει πολιτικές επιστήμες και διεθνείς σχέσεις. Η ενασχόλησή της με την ακαδημαϊκή έρευνα και τα προβλήματά της, οι συζητήσεις που είχαμε πάνω σε θέματα του επιστημονικού ενδιαφέροντός της και οι νέοι δρόμοι κατανόησης αυτών των θεμάτων που της άνοιγε η ματιά του ιστορικού, όλα αυτά την έκαναν να με παροτρύνει στη δημιουργία ενός ιστολογίου που θα συνδυάζει θέματα της ιστορίας με τον δικό της επιστημονικό χώρο. Ας μου επιτραπεί να της αφιερώσω αυτή την προσπάθειά μου και να ευχηθώ σε όλους τους αναγνώστες μου καλή, δημιουργική και παραγωγική ανάγνωση. Ελπίζω τα κείμενα και οι ιδέες αυτού του ιστολογίου να βοηθήσουν κάποιους συμπολίτες μας στην προσπάθειά τους να καταλάβουν τον κόσμο γύρω μας.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΟΥΝΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ


[i] Γύρω από το θέμα «η ιστορία ως επικοινωνιακή διαδικασία» βλ. ενδεικτικά Α. Liakos, «History and Communication», δακτυλογραφημένο αδημοσίευτο κείμενο. E.J. Hobsbawm and T.E. Ranger, The Invention of Traditions, Λονδίνο 1977. R. Samuel, Theatres of Memory, Λονδίνο 1994. Για το ίδιο θέμα βλ. ακόμη τα εκλαϊκευτικά άρθρα του Α. Λιάκου στον κυριακάτικο τύπο, «Το παρελθόν ως επιχείρημα», Το Βήμα της Κυριακής, 12 Φεβρουαρίου 1995 και «Η μεταβολή στην ιστορική γραφή», στο ίδιο, 20 Απριλίου 1997. Στο ίδιο σκεπτικό κινείται και η επιφυλλίδα του Θ. Δ. Παπαγγελή, «Ιστορίες γα την αλήθεια», στο ίδιο, 13 Ιουλίου 1997.
[ii] Πάνω στο θέμα της ιστορίας ως διανοητικής διαδικασίας οικείωσης με ένα αλλότριο παρελθόν, βλ. ενδεικτικά Α. Λιάκος, «Ιστορία και Ψυχανάλυση», δακτυλογραφημένη ανακοίνωση στο 11ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας, 23-26 Νοεμβρίου 2000.